Kötülükler Nefsimizden mi?

“-Soru: Hocam, Kuranı Kerim’deki “Sana gelen iyilikler Allah'tandır; kötülükler de nefsindendir." ayetini açıklar mısınız? Kötülük biz kendimiz seçtiğimiz için mi başımıza geliyor? Kendi akıl ve irademizi kullanmadığımızdan dolayı mı? Nefse uyup uymamak insanın elinde mi? Şeytanın bunda payı var mıdır?

 

-Cevap: Dilerseniz önce ilgili ayetlere bakalım: ‘-Her nerede olursanız olun ölüm size yetişir, son derece sağlam kaleler içinde de bulunsanız yine kurtulamazsınız. Onlara bir iyilik erişirse ‘Bu, Allah’tandır’ derler, bir kötülüğe uğrarlarsa, "Bu, senin yüzündendir." derler. Ey Muhammed! De ki: ‘Hepsi Allah'tandır.’ Bu topluma ne oluyor ki, sözü anlamaya yanaşmıyorlar? -Sana ne iyilik gelirse Allah'tandır, sana ne kötülük dokunursa kendindendir. Seni insanlara peygamber gönderdik, şahit olarak Allah yeter.(Nisa, 78-79) Şimdi de anlamaya çalışalım:

 

-Anlaşılıyor ki ayetin kast ettiği müşrikler iyi günlerini Allah’tan biliyorlar; ama kötü olayların sebebinin -uğursuzluk getirdiğine inandıkları- peygamberden kaynaklandığını söylüyorlar. Malum, müşrikler de Allah’a inanan; ama ona başka şeyleri ortak koşan kimselerdir. Allah, Hz. Peygamberden (asm), müşriklere, ‘iyiliğin de kötülüğün de Allah’tan geldiğini; yani her ikisini de Allah’ın yarattığını’ açıklamasını istiyor.

 

Devamla Peygamberimize (asm) bir büyük ilkeyi şöyle açıklıyor: Sana iyilikler ancak Allah’tan, kötülükler ise kendi nefsin yüzünden gelir ve sen bir peygambersin. Burada kaderle ilgili çok önemli iki mesele açıklanıyor:

 

-Birincisi: Hayır ve şerri yaratan Allah’tır. Bütün yaratmalar Allah’a aittir. Allah’a karşı, rağmen veya kudretinin haricîsinde bir kudret yoktur. Hayatı, ölümü, zevki, acıyı, iyiyi, kötüyü, suçu, cezayı, akla hayale gelebilecek her şeyi, bütün eylemleri ve işlemleri yaratan Allah’tır. Başka birisinin zerre kadar bir şey yaratabileceğini düşünmek veya söylemek insanı müşrik bir dinsiz durumuna düşürür. Allah’a inanmak böyle bir müşriki kurtaramaz. Tevhit imanın can damarıdır.

-İkincisi, bir şeyi kudretle yaratmak/yapmak başka, onu isteyerek, tercih ederek yaratılmasına sebep olmak başkadır. Örneğin bir asansörde düğmeye bastığınız için katlara çıkma işinin faili siz olursunuz; ama sizi çıkaran kudret asansörün motoru olur. Bir olayın bütün kudreti Allah’a ait olduğu halde bütün iradesi Allah’a ait değildir. Çünkü külli irade sahibi Allah, bazı meselelerin tercihini yarattıklarına bırakmıştır.

 

-Allah yarattıkları hakkında sadece iyilik diler. Örneğin vücut için sağlık diler ve vücudu iyileştirici mekanizmalarla kuşatır. Anne için evladına şefkat diler ve kalbini şefkatle donatır. Kötülükleri istemez ve kötülüklere tiksindirici duygular ve zararlı, caydırıcı sonuçlar bağlar.

 

-Ancak Allah’ın amaçladığı iyiliklerin açığa çıkabilmesi Allah’ın emrine/ilkelerine göre yaşamaya bağlanmıştır. İlahi ilkelerin dışındaki her şey kötülük olduğundan, Allah’ın ilkelerine isyan edenin kötülük görmesi kaçınılmazdır. Örneğin iffetsiz annenin/babanın kalbi evlat şefkatini kaybeder; haramla beslenip amacına aykırı yönetilen vücut sağlığını yitirir; haksız davranışlar düşmanlık üretir.

-Nefsin iyilik istemesine gelince, iyilikleri isteme arzusunu ve becerisini fıtratına Allah yerleştirmiştir. Allah insan doğasında iyilikleri kötülüklerden üstün kılmıştır. Bu yüzden vicdan körelmediği sürece, kötülükten acı çeker. Bu açıdan nefsin iyilik istemesi ve iyilik bulması da Allah’tandır deyip, iyiliği nasip eden Allah’a şükretmek gerekir.

 

-Kötülüğü istemeye gelince… İnsan içindeki benliği kibirle büyütür de Allah yerine egosunun hayali krallığına itaat ederse, asi şeytana arkadaşlık edecek duruma düşer. Şeytanın akıl hocalığına teslim olur ve Allah’ın ilkelerinin dışına taşar. Bu tutumun meyvesi kötülüklerin hayatı kuşatmasıdır.

 

-Son ayrıntı şudur: Başa gelen bir kötülük başka nefislerden de kaynaklanabilir. Ayetten maksat nefsin isyan edebilirliğine vurgu yapmaktır. Acınızın sebebi, hayatınızı paylaştığınız eşinizin, evladınızın, arkadaşınızın, komşunuzun nefsi de olabilir. Bu açıdan ilahi buyruğun ‘İyilik tercihi Allah’tan, kölük tercihi ise nefislerden kaynaklanır.’ anlamını da kapsadığını söyleyebiliriz.

 

Yüce Rabbimiz hayrımızı ve huzurumuzu arttırsın. Bizi imansızlık ve zulüm karanlıklarından korusun. İyilikleri tercih etme becerimizi arttırsın. Bunun için bize tam bir tevazu ve boyun eğme anlayışı lütfetsin. Şeytandan ve yeryüzündeki temsilcilerinden uzaklaştırsın. Acizliğimizi ve Rahmetine ihtiyacımızı kalbimize hissettirsin. Bize ilahi ilkelerini sevdirsin, arzulatsın. Amin.”

 

Dr. Muhammed Bozdağ