Itri ( Klasik Türk Musikisi )

Itrî (1640-1712)

İstanbul'da doğdu aynı kentte öldü. yaklaşık 1630 ile 1640 yılları arasında doğduğu sanılmaktadır. Çeşitli kaynaklarda ölümü için 1711 ve 1712 tarihleri gösterilmektedir. Asıl adı Mustafa'dır. Itrî şiirlerinde kullandığı mahlastır. Buhurîzade Mustafa Efendi diye de anılmıştır. Buhurîzade adının kendi lakabı mı yoksa aile adı mı olduğu bilinmemektedir. Huzurda düzenlenen fasıllara hanende olarak katıldı bestelediği yapıtlarla padişahlardan büyük yakınlık gördü. Itrî IV. Mehmed'le yakınlığının bir sonucu olarak padişahtan kendisine esirciler kethüdalığı görevinin verilmesi dileğinde bulunmuş bu dileği yerine getirilmiştir. Bazı kaynaklar onun bu dileğini İstanbul'a getirilen esirlerin ülkelerinin müziği üstüne bilgi edinmek içlerinden müziğe yeteneği olanları da yetiştirmek istemesine bağlarlar.

Itrî uzun yıllar Enderun'da müzik öğretmenliği ve hanendelik ettikten sonra elli yaşına doğru emekli olarak saraydan ayrıldı. Ancak müzikteki ünü Lale Devri'nde daha da artarak sürdü. Meyvecilikle çiçekçiliğe meraklı olduğu kendi adıyla anılan İstanbul'un ünlü Mustabey armudunu ilk kez onun yetiştirdiği de söylenir. Itırdan gelen Itrî mahlası da çiçek merakına bağlanır.

Itrî zamanının tanınmış şairlerindendir. Divan ve âşık tarzlarında şiirleri vardır. Naatlar gazeller tahmislernazireler tarih düşüren beytiler ve şarkılar dışında hece ölçüsüyle türküler de yazmıştır. Bestelediği yapıtlarda şiirlerinin pek azını güfte olarak kullanmış Nâbî Bakî Nazîm Nailî Nef'î gibi ustaların şiirlerini bestelemeyi yeğlemiştir. Şiirlerini topladığı Divan'ı kayıptır. Şiirlerine şuara tezkirelerinde yazma şiir derlemelerinde rastlanır. Ancak Itrî mahlaslı bütün şiirler ona ait değildir 1622'de ölmüş başka bir şair de aynı mahlasla şiirler yazmıştır.

Asıl önemi besteciliğindedir. Yapıtlarıyla bir çığır açmış Klasik Türk müziğinin kurucusu olmuştur. Ondan önceki bestecilerde bir ölçüde de olsa Orta ve Yakındoğu müziklerinin izleri sezilir. Bu etkiler onda bütünüyle silinmişKlasik Türk müziği diye adlandırılan Osmanlı-Türk üslubu en belirgin çizgileriyle ortaya çıkmıştır. Klasik üsluba bağlı kalmış pek çok bestecide az ya da çok onun etkisi vardır. Itrî Abdülkadir Merâgi ve Hammâmîzade İsmail Dede Efendi'yle birlikte Türk müziğinin gelişimini yönlendiren üç önemli besteciden biri olmuştur.