Çene Darlığı , Çenenin Dar Olması...

Çene darlığı (endognati), çene kemiklerinde tek ya da çift yanlı (bir çeneyi ya da her iki çeneyi ilgilendiren) özel bir biçim bozukluğudur. Alt ve üst çene genişliğinin kemik düzeyinde azalmasıyla nitelenir.

 

Tek başına klinik bir tablo oluşturabilir ya da daha karmaşık bir hastalık tablosunun önemli bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir.

 

En sık raslanan iki çeneye özgü çene darlığı tablosunda, her iki çene birbiriyle orantılıdır, ama çok dardırlar.

 

Bu darlık, ön dişler düzeyinde kesici dişlerin birbiri üstüne binmesi ya da bazı dişlerin 2 sıra halinde çıkmış gibi görünme durumlarıyla yansır. Enlemesine darlığı karşılayabilmek amacıyla, kesici dişler öne doğru itilmiş olabilir.

 

Genellikle en son gelişen köpekdişleri, çıkacak yer bulamayınca, çoğunlukla iç tarafa doğru ya da diş kemerinin dışına doğru itilirler. Bu durumda dişeti içinde gömülü çok sayıda köpekdişine raslanabilir.

 

Bazen, bu duruş bozukluklarına, ağız açıklığı da eklenebilir.

 

NEDENLER

 

Çocuğun yapısal tipi

 

Çoğunlukla ince uzun, kolları bacakları uzun, kafaları ve yüzleri dar çocuklar sözkonusudur. Bu tür çocuklarda, boya büyüme, ene büyümeden daha fazla olmuştur; bu da bütün bedenin eninde bir darlığa yolaçmıştır. Çocuk spor yaparsa ve kaslarını geliştirmeye çalışırsa göğüs kafesi düzeyinde hiçbir iz kalmayabilir. Buna karşılık, erken kemikleşen alt ve üst çene düzeyinde bu darlık, daha tehlikeli ve iyileştirilmesi daha güç bir tabloyla yansıyabilir.

 

Dişlerin çıkmasıyla kemik gelişmesi arasında süre bakımından dengesizlik

 

Gelişmeleri biraz geciken çene kemikleri üs

tünde, dişler çok erken çıkar. Ne var ki, geçici gibi görünen bu durum, genellikle düzelmez; kötü çıkmış dişler öylece kalır ve ilerde başka bozukluklara neden olur.

 

Üst çenenin ayırılması olayı. Alçıdan kalıp üstünde vidalı aygıtın görünüşü. Aygıtın ortasında, çeneyi ayırmayı sağlayan vida seçilmektedir.

 

Uzun süre, çene kemiklerinin genel gelişme sonuna kadar enine büyüdüğü düşünülmüştür. Ama bu düşünce bütünüyle yanlıştır ve yeni incelemeler, enine büyümenin 5 ya da 6 yaşında durduğunu göstermiştir. Ondan sonra, çene kemikleri diş kemerinin derinliğine doğru, yani uzunlamasına büyümektedir. O halde, 5 yaşında dişlerin üstüste binmesi durumlarında, kendiliğinden düzelme olanaksızdır.

 

Yerel gelişme kesilmeleri

 

Çene kemiklerinde, sözgelimi ön tarafta, kemik 4 kesici dişi alamayacak kadar küçüktür.

 

Damak yarıkları, ameliyatlara bağlı nedbeler, kafa travmalarının bıraktığı izler, diş kemerinde yansıyan gelişme kesilmelerine yolaçarlar.

 

Gelişmenin sapması

 

Başparmağın, öteki parmakların, bir emziğin ya da bir bez parçasının emilmesi gibi kötü alışkanlıklar, gelişmede bir sapmaya neden olabilir.’

 

Kemik dokusunun özel bir esneklik gösterdiği çocuklarda, bir solunum yetmezliği, burun solunumu yetmezliği yoluyla bir çene darlığına yolaça-bilir. Burun boşlukları gelişemez, buna bağlı olarak da damak genişleyemez.

 

TEŞHİS

 

Genel muayene

 

Hasta, çoğunlukla ince uzun bedenlidir; yüzü dardır; kasları az gelişmiştir.

 

Ayrıca, bedende başka biçim bozuklukları da bulunabilir: X bacaklılık (genu valgum); çıkıntılı kürek kemikleri; omurgada eğrilik. Kas yapısındaki yetmezlikten ötürü, bu kişilerde karın ve dudak sarkmaları eğilimi, öteki kişilerden daha çoktur.

 

Yüz muayenesi

 

Yüzün yandan görünüşünde, dişlerin öne doğru çıkık olduğu durumlar dışında, değişiklik yoktur.

 

Yüzün enine çapı azalmış, burun boşlukları daralmıştır ve damak derindir. Ama bazen, çenedar-lığırm yüzün estetik görünüşüne hiçbir etkisi olmaz.

 

Ağız içinin muayenesi

 

Elle muayenede diş çukurları kemiği, dıştan içe doğru eğik bulunur.

 

Dişler düzeyinde birçok dönem ayırdedilir.

 

6 yaşından önce

 

Dişler arasında aralık bulunmaması, damağın sivri kubbe biçimli olması, dar bir yüz ve ağız solunumu, çene darlığından kuşkulandırmalıdır; üstelik, geçici kesici dişler birbiri üzerine binmişse, teşhis kesindir.

 

7 yaşından 10 yaşına kadar

 

Belirtiler özellikle ön dişler düzeyindedir: Üst-üste binme; ağız açıklığı; öne doğru çıkmış üst kesici dişler.

 

11 yaşından sonra

 

Teşhis için geç bir yaştır; ayrıca, diş kemerinin dışına doğru itilmiş köpekdişleri düzeyinde de duruş bozuklukları gözlenir.

 

Diş kemeri kalıplarının ve röntgen filmlerinin incelenmesi

 

Uzman, ölçümler yardımıyla hastalığın ciddilik derecesini, biçim bozukluğunun olası gelişimini inceler ve bir tedavi tasarısı hazırlayabilir.

 

EVRİM

 

Çene darlığı, yirmi yaş dişlerinin çıkışıyla ağırlaşır ve dişlerdeki belirtiler (üstüste binme; üst dişlerin öne çıkışı) daha da kötüleşir. Çene darlığının, tedavi edilmedikçe kendiliğinden iyileşmeye-ceği ve tedavinin etkili olabilmesi için, teşhisin elden geldiğince erken konması gerektiği bilinmelidir.

 

HASTALIĞIN ÖTEKİ BİÇİMLERİ

 

Çene darlığı değişik biçimlerde olabilir:

 

— her iki çenede (hem alt, hem üst çeneyi ilgilendirir) ;

 

— tek yanlı: Bir ya da iki çenenin bir tek yanında;

 

— iki yanlı: Bakışımlı ya da bakışımsız (her iki yanın değişik olarak bozulması) bir biçim bo-zukluğuyla birlikte;

 

— paralel (azı ve küçük azı dişlerinde yan bölümlerin içe doğru yer değiştirmesi);

 

— öne eğik (ön tarafta diş kemeri daha önemli derecede daralmıştır).

 

Ayrıca, bu değişik biçimler birarada bulunabilir ve az ya da çok karmaşık biçim bozukluklarına yolaçabilirler.

 

AYIRICI TEŞHİS

 

Diş-çene uyumsuzluğu

 

Bu hastalıkta, dişler onları taşıyan çene kemiklerine göre çok fazla iridir; çocuğun yüzü uyumludur ve damak normal derinliktedir. Çocuğun soy-geçmişi öğrenilirken çoğunlukla, iri dişli bir akrabası ve çene kemikleri küçük bir başka akrabası olduğu anlaşılır. Bununla birlikte, kalıtım sorunları karmaşık olduğundan, kalıtım etmeni, yakın akrabalıktan her zaman kesinlikle ortaya çıkarılamaz.

 

Büyük azı dişlerinin ön konumu

 

Diş çürükleri sonucunda ya da süt dişlerinin çok erken olarak çekilmesi sonucunda, büyük azı dişleri normalde bulunmaları gereken yerden çok önde çıkarlar. Böylece, küçük azı dişlerinin gelişecekleri yeri daraltırlar. Uyumlu biçimde yerleşecek alan bulamayan dişler, birbiri üstüne biner.

 

TEDAVİ

 

Solunum-sindirim yollarının normal çapını yeniden sağlamak ve yüz gelişimini düzeltmek için, mutlaka tedavi gerekir. Tedavinin solunum üstündeki etkisiyle göğüs kafesi gelişebilir ve genel durumun düzenlenmesiyle, çocuğun genel gelişmesi düzeltilebilir. Çocuğun yaşına ve biçim bozukluklarının önem derecesine göre tedavi değişir. Tedavi için en uygun dönem, 8-9 yaşları arasıdır. Ama buna yalnızca, hastanın iyice muayene edilmesinden (uygulayacağı tedavi yöntemine de bağlı olarak) sonra, uzman karar verebilir.

 

Tedavi, aygıtlarla ya da cerrahi olarak uygulanabilir:

 

Aygıtlarla tedavi

 

İki yöntem uygulanabilir.

 

Hareketli aygıtlar

 

Bunlar, çocuğun diş bakımı sırasında çıkartabileceği aygıtlardır; yarık bir reçine plakasından oluşurlar. Plakanın 2 parçası ardarda ayarlamalarla alt ve üst çeneyi genişletmeye yarayan bir düzenekle birleştirilmiştir. Âma bu yöntemle, alt çeneyi 5 mm’den çok genişletmek güçtür; bu yüzden çoğunlukla, duruş bozuklukları önemli olan bazı dişlerin çekilmesini gerektirir.

 

Hareketsiz aygıtlar

 

Tedavi süresince dişler üstünde iyice sıkıştırılan halkalardır. Bu halkalar, özel çelik tellerle sağlamlaştırılmıştır ve genellikle daha büyük yaşta hastalara uygulanır.

 

Cerrahi yöntem

 

2 üst çene kemiğinin, hızla ya da yavaş olarak birleşme yerlerinden ayırılmasma dayanır. Üst dişler üstüne, açıcı, düzenekli bir aygıt geçirilir; «vidalı aygıt» denen bu aygıt açılarak, belli bir süre sonunda çene kemiklerinde boylamasına bir kırık oluşturulur. Sonra, istenen aralık korunarak yeniden kemikleşme beklenir.

 

Her zaman az ya da çok önemli bir tekrarlama görülür ve bu cerrahi tedavinin aygıt tedavisiyle tamamlanması gerekir. Bu teknik, hastanın canını acıtmaz ve bazı durumlarda son derece yararlıdır.

 

Hastaya ve yaşa göre, tedavi sonuçları değişiktir. Tedaviye geç başlanan çocuklarda, tedavinin 2-3 yıl sürmesine karşın, genellikle önemli bir tekrarlama görülür.