Samanyolu'nun Adı Nereden Geliyor

Samanyolu'na neden samanyolu diyoruz? Batı mitolojisinde sütyolu anlamına gelen öyküyü hemen herkes bilir ya Doğu mitolojisindeki öykü nedir? İşte Samanyolu mitolojik efsaneleri:

Samanyolu Adı Nereden Geliyor?

Güneş Sistemimizin de içinde yer aldığı galaksidir Samanyolu. Yakın zaman dek 100 bin ışıkyılı genişliğinde ve çubuklu sarmal türde bir galaksi olduğu sanılıyordu. Ancak Samanyolu Galaksisi'nin diskinin suya taş attığınızda oluşan dalgalara şekilde merkezden dışa doğru yayılan dalgalı şekilde ve sanılandan yüzde 50 daha büyük olduğu belirtildi.

Yunan mitolojisine göre Samanyolu Galaksisinin Oluşumu:

Gözlemlenebilir Evren'deki milyarlarca gök adadan sadece bir tanesi olan Batılılar Samanyolu galaksisine milkyway yani Sütyolu diyorlar. Yunan mitolojisine göre bu deyimin öyküsü şöyle:

Tanrılar kralı yani baştanrı Zeus ölümlü bir kadından olan oğlu Heraklis'in üzerine titremektedir.

Bir gece, Zeus ölümlü bir kadından yaptığı oğlu Herakles'i farkettirmeden uykuya dalmış olan Hera'nın göğsüne koyar. Bebek Herakles, Hera'nın memelerinden akan sütü içecek ve böylece ölümsüz olacaktır. Fakat Hera, gece uyanıp tanımadığı bir bebeği emzirdiğini farkedince onu fırlatıp atar ve boşalan memesinden çıkan süt de gece gökyüzüne fışkırıp akar. Hikâyeye göre geceleyin gökte sönük bir ışıkla pırıldar halde gördüğümüz “Süt Yolu” denilen kuşak, böyle oluşmuştur.

Samanyolu'nun Doğudaki adı, Gümüşnehir

Uzakdoğu'da yani Çin, Kore ve Japonya'da Samanyolu'na "GümüşNehir" deniliyor, Bizim kullandigimiz Samanyolu terimi ise Iran mitolojisinden geliyor. Iranlilar bu yola "Kahkeşân", yani "Saman çeken" diyorlardı. Bu söz Osmanlica'ya da "Kehkeşân" seklinde girmiş.

Iran efsanelerine göre, "Samanyolu, gökte saman çekilirken, yere düşen saman tozlarindan ve saman parçalarindan meydana gelmis.

Samanyolu'nun Türklerdeki adı, Saman Ogrisi

Türkler ise bu efsaneleri alarak, kendi kültürlerine evriltmişler. Türklere göre Samanyolu, "Bir saman hırsızının bıraktıkları izlerdi". Bu sebeple eski Türkler bu yola, "Saman Ogrisi" ya da Saman Ugrusu yani "Saman Hırsızı" derlerdi.

İslâmiyet’i kabul eden Türkler, bu yolun güneydoğuya, yani Mekke'ye gittigini görerek, buna "Hacılar yolu" veya "Hac yolu" dedikleri de olmuş. Gök kapısı, Kuş yolu, yaban kazlarının yolu, gök yarığı, göğün dikiş yeri, tanrının ayak izi, ordu yolu gibi daha bir çok isim de Samanyolu için kullanılmış.

Anadolu’da Samanyolu için kullanılan "Gökdere" ile "Gökyolu" deyimleri ise eski Türk mitolojisinin izlerini taşır.

Samanyolu: Göğün dikiş yeri veya Göktanrının ayak izi

Yakut Türklerinin söylencelerinde Samanyolu’na "Göğün dikiş yeri" denilmiştir. Yakutlar evreni (Cosmos) tek parça düşündüğünden bu yolu tam birleşim alanı olarak yorumlamış olabilirler.

Yakut Türklerinin uzaya bakışları kadim efsanelere dayandığından Samanyolu’nu tanrının ayak izleri olarak yorumladıkları da dikkat çekti.

Yakut mitolojisine göre; "Tanrı, dünyayı yaratmaya karar vermeden önce, bir müddet gök yüzünde gezinmiş. Gök yüzünde bir yol gibi parlayan bu galaksi de, Tanrı’nın o zamanki gezintisinden kalan ayak izleriymiş...

Daha sonra bu efsanenin varyantlarında Sibirya kavimleri ve Vogullarda rastlıyoruz ama o efsanelere göre izler Göktanrı’nın degil de geyik ve avcının ayak izleri şeklinde...

Ordu-yolu olarak Samanyolu:

Macar mitolojisinin özelliklerini taşımakla beraber daha ziyade Transilvanya sakinleri olan Sekeller’in efsanelerine göre Macar kavimleri, Orta Asya civarındaki anayurtlarından Avrupa'ya göçerken, Samanyolu’nu takip etmişler...

Vogul mitolojisinde ise takip edilen yol bir geyiğin izleridir. Bu efsanelerde Samanyolu ile geyik sembolü kaynaşmıştır. Geyik sembolü Türk ve Macar söylencelerinde çoğu zaman Tanrı’yı sembolize etmektedir.

Avcıların Kayak izleri olarak Samanyolu:

Kuzey batıya göçen Ortaasya kavimlerinin söylencelerinde ise geyiğin yanına avcılar ulanır. Numi-Tarem adlı Tanrı’nın, göyüzünde hızla kaçan altı ayaklı geyiğini yakalamak için ayaklarına kayak takan avcının izlerinde Samanyolu oluşur bu efsanelerde. Mitolojik öykülere göre avcı amacına ulaşır ve geyiği öldürür ama öldürülen geyiğin 7 yavrusu vardır. Güneş, Ay ve gezegenler o geyiklerden oluşur... Hatta zamanla avcı sayısı da 7 olur zamanla. 7 kardeş olan avcılardan insanlığın değişik boyları türer...

Samanyolu’nu Kuş yolu olarak gösteren mitolojik öyküler

Türk mitolojisinin sembolleri kullanılan efsanlerin Acem kültürüyle etkileşime geçmesiyle birlikte bu yöndeki söylenceler ortaya çıkmıştır.

Samanyolu’na, Kırgız Türkleri "Kuş Coli" derken Türkmenler "Kuş yolu" derler.

Türklerin Kazan boyu ise Samanyolu’na, "Kiyik kaz yuli" derlerdi. Günümüz Türkçesi ile ‘’Yaban kazlarının yolu" diyorlardı.

Türk mitolojisine göre, Uçmak yani Cennet Samanyolu’nun ötesindedir. Yani Samanyolu, ruhları dünyanın ötesine taşıyan ve Göktanrı’ya ulaştıran yoldur.