Anadolu Adı Nereden Gelmektedir?..

Anadolu Adı Nereden Gelmektedir?

Romalılar doğuya doğru yayıldıkça, Küçük Asya deyiminin anlattığı alan da genişledi. Roma İmparatorluğunun Asya kıtasında ki toprakları, VII. Parphyrogenetos zamanında (913-959) «thema» adı verilen on dört idare bölgesine ayrıldı ve her «thema» ya ayrı ayrı isim verildi. Bu bölgenin en batısında olanı da Bizans’a göre doğuda kaldığı için «Thema Anatolica» (Doğu bölgesi) diye anılmaya başlandı.

Thema Anatolica’nın sınırları Eskişehir’den başlayıp, Torosların batısına, Konya’ya kadar uzanıyordu. Gerçekte, bir coğrafya bölgesi deyimi olmayıp bir idare bölgesi adı olan Thema Anatolica zamanla, Batı kaynaklarına «Anatolia» diye geçti. Selçuk ve Osmanlı Türkleri Anadolu’ya yerleşip hakim olmaya başlayınca «Anatolia» kelimesini «Anadolu» şeklinde söylediler. Bununla beraber, bazı tarihçiler, «Anadolu» kelimesinin başka bir kaynaktan gelmesi ve Türkler tarafından doğrudan doğruya verilmiş bir ad olması ihtimali üzerinde de durmaktadırlar.

İslam alemi içinde, Türkler ve Araplar Doğu Roma İmparatorluğunun Asya kıtasın da bulunan topraklarına «Diyar-ı Rûm», «Memâlik-i Rûm» derlerdi. Bu «Rûm» deyiminin bir ırk ve millet adı olmaktan ziyade «Roma» kelimesinden bozma olduğu anlaşılıyor.

Selçuklu Türkleri, Anadolu’da devlet kurduktan sonra, Bizanslılar’dan aldıkları araziyi, yeniden idare bölgelerine, ayırdılar. Fakat bu ayrılış Bizanslıların «thema» larına benzemiyordu. Bu sebeple «Anadolu», kelimesi idare bölgesi anlamından çıkıp coğrafya bakımından bir bölge anlamına geldi.

Osmanlılar devrinde Kanuni Süleyman tarafından ülke topraklarında eyalet teşkilatı kuruldu, Asya kıtasında kalan topraklar da «Anadolu Eyaleti» adını aldı. Bu eyaletin idaresi vezirlerden birine verildi. Eyalet merkezi önceleri Ankara idi, sonra Kütahya’ya taşındı. 1864 yılında eyalet teşkilatı kaldırılarak yerine vilayetler teşkilatı kuruldu.

Bütün bu değişiklikler sırasında, Anadolu adı hem daha geniş bir sahayı içine alıyordu, hem de bütün halinde bir coğrafya bölgesi için söylenmiş oluyordu.

Osmanlı İmparatorluğunun yıkılıp Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından sonra Doğu Anadolu, Güney-Doğu Anadolu gibi deyimler ortaya çıktı ve coğrafya kitaplarına geçti. Böylece, Anadolu deyimi Küçük Asya Yarımadasının doğusunda kalan bölgeler için de kullanılmış oldu. Daha sonraları, Türkiye’nin yalnızca Asya kıtasında kalan toprakları değil, Avrupa kıtasında bulunan toprakları da Anadolu deyimi içine alındı.