Psikanaliz ve Öğrenme Kuramlarında Ahlak Gelişimi...

Psikanaliz ve Öğrenme Kuramlarında Ahlak Gelişimi

 

Ahlak gelişimi bireyin yaşadığı toplumun kurallarını içselleştirmesi olarak tanımlanabilmektedir.

 

Birey bu içselleştirmeyi gerçekleştirirken yeni değerler sistemi oluşturur ve kendinden de bir şeyler katar. Bunu yapmak içinde bilişsel gelişimde bir düzey gerektirir.

 

Yapılan bazı tanımlamalara göre ahlak; doğruyu yanlıştan ayırt etme, bu ayrıma göre davranma, erdemli davranışlar ile onur duygusunu yaşama ve insanın kuralları çiğneyen eylemleri için suçluluk duymasıdır.

 

Psikanaliz Kuramlarında Ahlak Gelişimi

 

1. Frued

Çocukların ahlak kurallarını faillik evrede, kendi cinsiyetteki ebeveynlerinden özdeşim yolu ile öğrenirler. Bu özdeşim sonucu çocukta süperego ortaya çıkmaktadır.

 

Süperego vicdan ve ego ideali olarak iki bölümden oluşur. Vicdan bireyin yapmaması gerekenleri, ego ideali ise yapması gerekenleri içermektedir. Kişi vicdanının sözünü dinlemez ise suçluluk hissedecektir. Eğer ego idealinin isteklerine yerine getiremez ise utanç hisseder.

 

Frued’a göre kişinin vicdan ve ego ideallerine uygun davranmasının nedeni bu suçluluk ve utanç duygularıdır.

 

Ali bakkala girdiğinde raftaki çikolataları görür ve kimseye çaktırmadan cebine onları atabileceğini fark eder. Bu noktada çocuğun süperegosu devreye girerek vicdan duygusu ile olayı hırsızlık olarak değerlendirecektir. Çocuk çikolataları çaldığında suçluluk hissedecektir.

 

2. Erikson

Erikson’un ahlak gelişimi ile ilgili fikirleri bir çok yönden Frued ile uyuşmaktadır. Faka Frued’un görüşünden farklı olarak ahlak gelişim sürecinde anne ve babanın birlikte bir etkis olduğu görüşünü savunur.

 

Erikson suçluluk ve utanma duygularının yanı sıra gururu da düşüncesine eklemiştir. Çocuğun sadece suçluluk ve utanma duygularından kaçmadığını aynı zamanda kendisi ile gurur duyduğunu savunur.

 

Bakkaldan çikolataları çalmadan çıkıp eve giden Ali kendisi ile gurur duyar.

 

Öğrenme Kuramlarında Ahlak Gelişimi

 

1. Skinner / Edimsel Koşullanma

Çocuğun ahlaka uygun davranış gerçekleştirdiğinde pekiştirilmesini, uygun olmayan davranışlarında ise cezalandırılması gerektiğini savunur.

 

Ali bu kez arkadaşları ile bakkala gider ve bir arkadaşının gizlice çikolataları cebine koyduğunu görür. Ona engel olmak ister ve tartışmaya başlar. Bunu gören ve durumu anlayan bakkal Ali’ye bir çikolata hediye eder ve arkadaşına kızar. Ali’nin aynı davranışı benzer durumlarda da göstermesi beklenir.

 

2. Sosyal Öğrenme / Bandura

Bandura bireylerin çevresindeki diğer insanları gözlemleyerek doğrudan ceza ve pekiştirme ile öğreneceklerinden fazlasını öğrenirler.

 

Ali’nin, arkadaşının hırsızlık yapma girişimini engellediği için bakkal tarafından ödüllendirildiğini gören Mehmet’in hırsızlık yapmaya çalışan kişileri engellemesi gerektiğini öğrenmiş olur.