Hukukta İyi Niyet...

Hukukta İyi Niyet

 

 

İyi niyet, bir hakkın kazanılmasına veya bir hukuki sonucun doğmasına engel olan durumları bilmeme veya bilebilecek durumda olmama. Hakkın kazanılmasında veya daha genel olarak hukuki sonucun doğmasında var olan kanuni engeli bilmeyen ve durumun gereğine göre bilmesi gerekmeyen bir kimse iyi niyetlidir. Onun iyi niyetli, işlemdeki eksikliği ortadan kaldırır ve hakkın kazanılmasını sağlar.

 

İyi niyet, görüldüğü gibi, bir olumsuz kanaattir; yani gerçek hak durumunu bilmek değil, aksine kusursuz olarak bilmemek ve bilebilecek durumda olmamaktır, iyi niyet bir karinedir. Bu sebeple kanunun iyi niyeti aradığı durumlarda buna dayanan kişinin, iyi niyetini ispat etmesi gerekmez. Aksine, onun kötü niyetli olduğunu iddia eden kimse kötü niyeti ispat etmelidir.

 

Bu kuralın bir istisnası vardır; o da durumun gereğine göre beklenen özenin gösterilmemiş olmasıdır. Durumun gereğine göre, kendisinden beklenen özeni göstermeyen kimse, artık iyi niyet karinesine dayanamaz. İyi niyetin rol oynadığı durumlara örnek olarak şunlar gösterilebilir:

 

1. Menkul ve gayrimenkul mallarda, devredenin tasarruf yetkisinin bulunmadığı halde, devralanın aynı hak kazanabilmesi;

2. Alacağın temliki halinde, temlikten haberdar edilmeyen borçlu, iyi niyetle önceki alacaklıya ödemede bulunursa, bu ödeme geçerli olur ve borcu düşürür;

3. İyi niyet evlenmede rol oynar ;

4. İyi niyetin zilyetliğin iadesinde ve sebepsiz zenginleşmeden doğan iade borcunda da önemi vardır.

 

Kötü niyet

 

Kötü niyetli olan kimse, bir hakkın elde edilmesine engel olan durumları bilen ve bilmesi gereken kimsedir. Böyle bir kimse, bir şey üzerinde hak elde edemez. Bunun bir istisnasına gaynmenkullerin olağanüstü zamanaşımıyla kazanılmasında rastlanır. Kanun burada iyi niyetli zilyet ile kötü niyetli zilyet arasında bir ayrım gözetmemiştir. Kötü niyet hakim tarafından resen göz önünde tuıulur.

 

Objektif iyi niyet (dürüstlük kuralı)

 

Kişilerin haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken, objektif bir ölçüye göre hareket etme zorunluğunu belirten bir kavramdır, ölçü olarak, normal, orta zekâlı ve dürüst bir kişi göz önünde tutulur ve bir hakkı kullanan veya borçu yerine getiren kişinin, bu , ölçüye uygun hareket edip etmediğine bakılır ve ona göre bir sonuca varılır. Objektif iyi niyetin, hakkın kullanılması ve borcun ifası yanında rol oynadığı alanlar şunlardır:

 

1. İrade açıklamalarının yorumu;

2. Sözleşmelerin yorumu ;

3. Sözleşmelerin tamamlanması;

4. Kanun hükümlerinin yorum ve tamamlanması.