Hat Sanatı İle İsim Yazma..

KALEM..

Hem musuki aleti(ney) hemde kalem olarak kullanılan kamış bu kudretiyle İslam ve doğu aleminin esrarlı havasını aksettiren belki yegane alettir. Sıcak ülkelierin nehir ve göl kenarlarındaki sazlıklardan alınan kamış koparıldığı haliyle kalem olma vasfından uzaktır. Sarımsı beyaz renkli olan bu kamışlar kurumaları için uzvi sıcaklığı daima muhafaza eden gübre içine konulur; burada yavaş yavaş suyunu kaybedip sertlik kazanırlar ve cinsine göre kırmızımsı kahve veya açık yahut koyu kahverengine hatta siyaha dönerler..

Kalem açılıpta kullanılmaya başlandıktan sonra kağıda temas eden ağız kısmı zamanla bozularak yeniden açılmak icab eder. Ancak mushaf gibi yazılması uzun süren kitaplarda bunun mahzuru vardır. Kalem yeniden açılırken ağzının genişliği kıl kadar farklı olsa bu hele nesih gibi ince yazılarda büyük bir estetik kusur teşkil eder. Böyle uzun metinleri ince hat ile yazmak için Cava adasında yetişen bir tropikal ağacın yaprak diplerindeki siyah renkli sert düzgün ve ince uzantıları işte bu maksadla kullanılır ve Cava Kalemi adıyla bilinir bunun ağzı kolay aşınmaz..

Yazının kalınlığı arttıkça kalemin ağzına da ona göre açabilmek için ney kalınlığında kamışlardan (buna kargı kalem denir) veya sert bambu kamışlarından faydalanılır.Kamış kalem açmak için sol elin içine yatırılarak orta boşluğu ve cidari badem biçiminde görünene kadaryukarıdan aşağıya meyilli olarak yontulur..

Dil gibi uzadığı için kalem dili denilen bu yassı kısmın iki kenarı kalem ağzının ne kadar genişlikte olması isteniyorsa ona göre alınır. Kalemin ağız kısmının birkaç santimetre çatlatılarak iki yakaya ayrılmasına kalem Şakkı denir. Bunun yapılışında kalemin boyuna paralel çatlatılması eğri olmaması icab eder. Arada hasıl olan ve ince bir hazne vazifesi gören bu çatlağa mürekkep dolarak yazarken devamlı bir şekilde aşağıya akar. Kalemin kalemtraş yardımıyla şakk edilirken makta (her ikiside ayrıca tanıtılacaktır) üzerindeki yive oturtulması lazım gelir. Kalemin ağzının kesilip düzeltilmesi de makta üzerinde yapılır.Bu kesme işlemine kalemi makta'a vurmak veya üzerinde yapılır..

Bu kesme işlemine kalemi makta'a vurmak veya katt-ı kalem denilir.Kullandıkça ağzı bozulacağı için harfler pürüzlü olarak çıkmaya başlar Bu takdirde yeniden makta'a vurulur. Ta'lik kalemi sülüse nazaran daha az eğri ağızlıdır. Nesih kalemi ondan da az rık-a kalemi ise düze yakın eğriliktedir..

Kalemi ağzındaki eğrilik kağıda tamamiyle intibak edecek şekilde tutup yukarıdan aşağı dik olarak hareket ettirmekle ince sağdan sola yürütmekle kalın harf kısımları yazılmış olur. Harflerin ölçüleri nokta ile tespit edildiği nokta da kalemin kalemin ağız genişliğine bağlı olduğu için kalem hat sanatında estetiği sağlayan en önemli unsurdur..

Kalemler bazen divit adıyla anılan yandan hokkalı kalem mahfazalarında bazen de kalemdan (kalemlik) denilen silindir yahut sandık biçimi sade veya sanatlı kutular içinde saklanır. Kalemdanın silindir biçiminde olanlarının adı da kubur'dur..

KALEMTIRAŞ..

Zamanımızda kurşun kalemin içinde döndürülerek açıldığı kalemtıraşla eskiden kamış kalem açmak maksadıyla kullanılan kalemtıraşın bir şekil benzerliği yoktur. Kalemtıraş tig denilen kesici kısım kıymetli malzemeden yapılmış sap bu ikisini birbirine bağlayan parazvanadan meydana gelir. Boyu 10-20 cm arasındadır

MAKTA..

Makta 2-3cm eni10-20 cm boyu olan 2-3mm kalındığında kemik veya fil dişi bir plakadır. Bağa ve sedeften yapılan da makbuldür. Kalemin şakk ve katt ameliyesi cam mermer yahut maden gibi sert satıhlı yerde yapılırsa kalemtıraşın kesici ağzı zedelenip zamanla kullanılmaz hale gelir. Makta üzerinde kamış kalemin çapına uygun yive bulunan küçük bir çıkıntı bırakılmıştır. Makta'ın bir ucuna doğru yer alan bu yive kalemin sap tarafı sağa sola kaçmaması için tespit edilir;kalemtıraşın keskin ağzı kalemin boyuna paralel olarak tutulup iç veya dış tarafından kalem şakkolunur yine yive oturtularak kalemin kattıda tamamlanır. Makta imalini bilhassa Mevlevi dervişler; çakı mil ve kıl testere yardımıyla ince bir sanat haline getirmişler eserlerini nakış çiçek yazı ve Mevlevi Sikkesiyle süsleyerek bu aletin pek latif numunelerini ortaya koymuşlardır..

KAĞIT..

Eskiden kağıdlar bugün olduğu gibi doğrudan doğruya yazı yazabilecek şekilde fabrikadan çıkmazdı. Hariçten (Çin Hindistan Buhara Avrupa...) olsun yerli imalathanelerden (Kağıdhane Yalova Bursa Beykoz...) olsun ; gelen kağıdlar pürtüklü ve kalemin yürümesine müsait olmayan bir haldeydiler..

Hatta bazıları mürekkebi yayarlardı. Bunları kullanabilmek için terbiye edilmeleri şarttı..

Umumiyetle beyaz renkte olan bu "ham kağıd" lar gözü yorduğundan önce arzu edilen renge boyanır sonra aharlenir (cilalanır) nihayet aharin kağıda tesbiti ve pürüzlerin giderilmesi için mührelenir yani tazyikle adeta ütülenip parlatılır..

Kağıdı boyamak için ekseriya nebatlardan istifade edilmiştir. Renk veren nebati madde kaynatılır o rengi alan su bir tekneye boşaltılır; kağıdlar içine batırılır suyu emerler. Kurutulunca istenen rengi alırlar. Yahut da bu renkli su bir sünger veya pamuk yardımıyla kağıd üzerine sürülür sonra kurutulur. Bu usulde sürülme yolları leke gibi belli olabilir. Kağıd boyamakta kullanılan maddelere ve verdikleri renklere birkaç misal: çay (krem rengi) cevizin yeşil dış kabuğu veya nar kabuğu (kahve rengi) cehri tohumu (sarı) albakkam (kırmızı) mor bakkam (mor) şekerciocağı isi (şekerrengi) soğankabuğu (kırmızımtırak)...En çok krem renginin tercih edildiği boyama işleminden sonra sıra aharlemeye gelir. Eski usulle cilalanmış kağıd bir koruyucu tabaka teşkil eden ahar is ile hazırlanan mürekkebi kağıdın bünyesine geçirmeden kendinde tutar..

Bu hususta en çok kullanılan usul şapla kestirilmiş yumurta akının kağıd üzerine 1-2 kat süngerle sürülmesidir. Aharlenen ham kağıd eğer bir hafta içinde mührelenmezse daha geç yapılacak mühreleme işlemi sırasında çatlamaya başlar kağıdın terbiyesi için verilen emekler boşa gider. Mührelenecek kağıdlardan bir tabaka mühre tahtası veya pesterk denilen damarsız olduğu için ıhlamur ağacından hazırlanması tercih edilen büyükçe bir tahta üzerine konulur. Tahtanın çok düzgün içe hafif kavisli ve eksiz olması şarttır. Mührenin rahatça kayabilmesini sağlamak maksadıyla kuru sabuna sürülmüş bir çuha parçası mührelenecek kağıdın üzerinde gezdirilir. Sonra çakmak mührenin tahtadan yapılmış iki kolundan tutularak çıkıntılı taraftaki çakmak taşı alta gelecek şekilde kağıda tazyikle sürülmeye başlanır. Kağıd serbest bırakılarak mühre ileri geri muhtelif istikametlerde hareket ettirilir. Kağıt hemen pırıl pırıl parlar ve ütülenmişçesine düzelir. Mührelenen kağıdlar üst üste konularak ağırlık yardımıyla baskıya alınırlar. Bir yıl kadar dinlendirildikten sonra kalemin rahatça yürüyüp yazabileceği bir hale gelirler.

İS MÜREKKEBİ..

Tarihimizde ve bilhassa Hat sanatında kullanılan iş mürekkebinin Çin (veya Galat: çini) mürekkebiyle karıştırmamalıdır. Bu mürekkebinin yapılışı ve kullanılma yerleri çok ayrıdır. İs mürekkebinin terkibindeki is yapılınca is veren bezir yağı balmumu neft yağı gaz yağı gibi maddelerden elde edilir. Çıradan veya zeytinyağından çıkan is çok yağlı olduğu için makbul sayılmaz. İs mürekkebinin terkibine giren ve onu kağıd üzerinde tespit eden arapzamkıdır. İs mürekkebi yapmak için pek çok formüller yazılı olarak devrimize kadar gelmiştir. Bu mürekkebin hazırlanış tarzı zamanla değişmiş ve nihayet en gelişmiş terkibin "İs zamk eriyiği ve saf su" dan ibaret olduğu görülmüştür. Sanat eserlerini yazmak üzere kullanılan mürekkep kendi kendine kurumaya terkedilirdi.

Geçmiş yüzyıllarda okuryazar zümrenin hokka içinde daima yanında taşıdığı is mürekkebinin zamanla hiçbir surette solmadığından Batı usulü mürekkebe karşı çok üstünlüğü vardır..

Bugünkü kalem sisteminde kullanışlı olamaz: Kamış kalem için mükemmeldir. Modern çağda çıkan siyah boyaların hiçbiri onun yerine konamaz. Çünkü bu mürekkep bir is süspansiyonudur. Yani is parçacıkları erimeden zamkın yardımıyla suda asılı kalmışlardır. Aharli kağıda yazıldığı vakit satıhta kalır silinip kazınmaya hatta yalanmaya elverişlidir. Bu ise eski sanat yazılarımız için gerekli olup okumuş yazmış kimseler hakkında kullanılan "fazla mürekkep yalamış" tabiride buradan gelir..

Resmi yazıların kurutulması için yazının üzerine rıh (veya rik) denilen bir çeşit ince kum dökülürdü..

RENKLİ MÜREKKEBLER..

Tarihimizde hayli değişik renklerde mürekkep yapılmışsa da en ziyade kullanılanları sarı (zırnık) kırmızı (lal) beyaz (üstübeç) ve altın (zer) mürekkepleridir..

Zırnık Mürekkebi : "Zırnık" adıyla bilinen tabiattaki sodyum ve arsenik sülfürün zahmetlice ezildikten sonra arap zamkı mahlulu ile karıştırılması sarı renkli bu mürekkebi verir..

Lal Mürekkebi : Lotur + Şekerci çöğeni + şap + su muayyen nisbetlerde karıştırılıp kaynatıldıktan sonra suyu alınır ve bunun içine "kırmızböceği" nin kurutulmuşu iyice dövülerek ilave edilir. Tekrar kaynatılmakla elde edilen lal mürekkebinin pek cazip kırmızı rengi vardır..

Üstübeç Mürekkebi : Zırnık yerine üstübeç kullanılarak aynı usulle yapılır. Bilhassa mushafların süre başlıklarını altın zemin üstüne yazmakta kullanılır..

Altın Mürekkebi : Hususi surette dövülerek mikronla ölçülecek kadar inceltilmiş yüksek ayarlı altın varaklarının koyu arap zamkı mahlulu veya bal yardımıyla bir çini tabakta uzun emekle ezilmesi ve suyla yıkanıp süzülerek bir başka tabağın dibinde toplanması bize bu mürekkebin esası olan altın zerrelerini verir. Kullanılacağı zaman jelatinli su ilavesiyle ve fırçasıyla kamış kalemin ağzına sürülüp yazılır; Zer-endüd (sürme altın) yazıların esası budur..

HOKKA..

Küçük Kutu" manasına gelen Arapça bir kelimedir. Yazı yazmak için kamış kalem ve is mürekkebinin kullanıldığı devirlerde yazı takımlarında veya yazı çekmecelerinde Yazı yazmak için kamış kalem ve is mürekkebinin kullanıldığı devirlerde yazı takımlarında veya yazı çekmecelerinde hokka olarak okur-yazar zümrenin üzerinde taşıması için ise divit şeklinde mutlaka bulunan mürekkep hokkası kültür hayatımızın en mühim unsurlarından biriydi. Madeni hokkalar müstakil olmaktan ziyade içine kamış kalemlerin konulduğu kubur denilen silindir biçimindeki kalemdanların dip yanına çıkıntılı olarak tutturulurdu. Eski hokkalara mürekkep doğrudan doğruya konulma; Lika denilen ham ipekten bir tutam hokkanın içine yerleştirilip de mürekkep bunun üzerine dökülürse lika mürekkebi sünger gibi emer ve kalemin hafifçe likaya bastırılmasıyla lüzumu kadar mürekkebi kalemin ağzını bular.

MİSTAR..

Yazı sanatında yer alan harf veya harfler topluluğunun satır içinde duruşu ve belli bir çizgi hizasında dizilişi bir takım kaidelerle belirlenmiştir. Latin alfabesinde de bu böyledir. Tarihimizde satır çizgilerini belirtmeye yarayan ve mıstar (satırlık) adıyla tanınan bir basit alet benimsenmiştir..

Yazma eserin tertibinde yazının kaplayacağı sahadaki satır düzeni bu maksat için kullanılacak kamış kalemin nokta boyutuna göre hesaplanır ve sahife büyüklüğünde bir mukavva üzerine çizgiyle tespit edilir; satırın başı ve sonu iğne ile delinir..

Mıstar'ın kullanılması şöyle olur. Aharlenmiş kağıdların her bir tabakası sahife düzenine göre mıstarın üstüne yerleştirilerek henüz yıkanıp yağdan arındırılmış parmaklar ibrişinin kabarıklığıyla hissedilmekte olan satır çizgileri üzerinde dolaştırılırsa bunların izi kağıda çıkar ve metinler bu çizgi izine göre yazılır..

YAZI ALTLIĞI..

Eski hattatlar sandalyede oturup masa üzerinde yazmazlar sedir veya mindere yerleştikten sonra sağ dizlerini dikerek onun üstünde yazarlardı. Bakış açısının 90 derece olarak muhafazası ve kağıdın dizde düzgün durabilmesi eskilerin zır-I meşk (meşk altı) dedikleri takriben 20*25 cm ebadında kaba kağıdların üstüstte tutturulmasıyla hazırlanan bir altlığın diz üstüne konulmasına bağlıdır. Sert bir satıh kullanılmayışı ele serbest bir hareket imkanı sağlamak içindir..

tahta kalemin yapılışı hat yapilişi hat sanati ile isim yazma kargı kalem yapılışı hat sanatı ile isim yazma sitesi msn de iki renk yazı yazabilme türk hat sanatlari isimler kalemin yapılışı hat yapılışı kısaca kalem yapılışı hat şeklinde yazma türk hat sanati hat sanatının yapılışı heykel sanatının yapılışı hat sanatıyla isim yazmak..

Ellerine saglık güzel bir konu.

tşk ederim..

Teşekkürler Nokta kardeşim çok güzel bir paylaşım olmuş çok hoşuma giden bir sanat....

saolasın..