Yahudilikte Dini Binalar

 

Tapınak

 

Antik Musevi dinin merkezi ve en kutsal mekânı Kudüs'te bulunan Kudüs Tapınağı idi. İlk Tapınak M.Ö. 10. yüzyıl dolaylarında Kral Süleyman tarafından yaptırılmış, daha sonra M.Ö. 586'da Nebukadnezzar yönetimindeki Babilliler tarafından yıkılmıştır. İkinci Tapınak ise Babil sürgünü sonrasında, M.Ö. 536-515 yılları arasında yapılmıştır. Herod Tapınağı İkinci Tapınak'ın M.Ö. 19'da başlayan yoğun geliştirilme ve genişletilmesinden sonra ortaya çıkan yapıdır. Bu tapınak da Titus kumandasındaki Romalı birlikler tarafından M.S. 70'te, İlk Yahudi-Roma Savaşı'nda Kudüs'ün kuşatılması sırasında yıkılmış, sadece Batı Duvarı kurtulabilmiştir. Bazı sinagoglar, özellikle de Reform sinagogları, tapınak olarak anılır (örneğin Emanu-El Tapınağı, Beth-El Tapınağı gibi); fakat Ortodoks Musevilik bu kullanımı yersiz bulur zira onlar sinagogları Kudüs Tapınağı'nın yerine getirilmiş bir yapı (tapınak) olarak ele almazlar.

 

Sinagog

 

Havra veya Sinagog, (İbranice בית כנסת) Musevilerin toplu halde ibadet ettikleri tapınak. Yunanca sun (birlikte) ve agein (getirmek) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur ve "toplanmak, biraraya gelmek" anlamlarına gelir[1]. Gerek günlük, gerekse haftalık ibadetin yapılması, kutsal kitaplârın okunması ve dini emirlerin öğrenilmesi için Yahudi cemaatinin toplandığı yapılardır. Toplanmalar Şabat (Cumartesi) günü ve günde üç defa yapılır.

 

Özelligi

 

Sinagoglar doğu-batı yönüne doğru yapılır, sinagogun doğu kısmında içinde Tevratların bulundu Ehal Akodeş ve bunun sağında solunda ya da bazen sinagogun tam ortasında Tevrat'ın okunduğu bölüm olan teva bulunur. İbadet doğu yönüne (mizrah) dönülerek yapılır.

 

Musevilikde şirk kabul edildiğinden sinagoglarda resim heykel gibi tasvirler kesinlikle bulunmaz.

 

Reformist sinagoglarda kadınlar ile erkekler karışık otururken, Ortodoks Musevilik ve Tutucu musevilik'de kadınların oturma yeri ayrılıdır. Genellikle sinagogun üst tarafında loca şeklinde olan bu kadınlar bölümüne İbranice Azara adı verilir.

 

Sinagog içinde erkekler başlarını Kipa adı verilen ufak takkeler ile örterken, evli kadınlar da başlarını örterler. Ancak reformistlerde bu tür uygulamalara rastlanmayabilir.

 

Sinagogda dini töreni Hazan (Kantor) adı verilen din görevlisi yönetir, hahamlar ise daha çok ayinin bir bölümünde Tevrat'ın o haftaki bölümü olan peraşanın açıklamasını yerel dilde yaparlar. Yine de bir törenin idaresi için illa Haham gerekli değildir. Hatta hazannın bulunmadığı durumda halktan biri çıkarak töreni sevk ve idare edebilir. İstanbul Günlük tören sidur adı verilen ayin kitabından sabah, öğlen veya akşam bölümlerinden uygun olanının okunması şeklindedir, halk da ellerindeki kitaplardan bunu takip eder. Dualar ezberden bilinse dahi kitaba bakma ve kitaptan okuma mecburiyeti vardır.

 

Ayin sırasında özellikle ayağa kalkıp doğu yönüne yönelilerek yapılan Amida duasında tam konsantrasyon gerekir. Bu bölüm sessiz olarak kitaptan Amida bölümünün okunması ile gerçekleştirilir.

 

Sinagog'da ayin dili çoğunlukla İbranice bazı bölümler ise Aramicedir. Bununla beraber bazı kısımlarda Ladino ve yerel dil de kullanılabilir.

 

Mikve

 

Mikve, Yahudi dininde kadınlar tarafından muayyen dönemlerden sonra arınmada kullanılan, ya da Yahudi dinini kabul eden kişi birçok zorlu sınavdan sonra erkekse en az bir kere, değilse her muayyen döneminin bitiminden sonra girmek zorunda olduğu. 40 sea hacmindeki (yaklaşık 332 - 715 Lt.) bir havuzdur. Ayaktayken göğüs hizasına çöküldüğünde ise boyu geçecek derinlikte yapılır ve genelde birkaç basamak merdivenle girilir.

 

Mikve hacim olarak minimum 40 sea su almalıdır 40 sea, 3 ama küp miktarıdır. Bir ama (arşın) kolun işaret parmağı ile dirsek arasındaki mesafesine denir, doğal olarak bir ama 48 ila 62 cm arası bir ölçüdür hal böyle olunca 40 sea:

 

4.8 x 4.8 x 4.8 x 3 = 331.776 litre su ya da 6.2 x 6.2 x 6.2 x 3 = 714.984 litre su içermelidir pratikte bir hataya neden olmamak için bu ölçü minimum 900 litre olarak kabul edilir. Zira fazla miktarın zararı yoktur

 

Mikve bir temizlenme havuzu değil arınma havuzudur dolaysıyla mikmeye iyice yıkanılıp, tırnaklar güzelce kesildikten sonra girilir.

 

Fakat yahudi dinine sonradan girme olmadığıda söylenir

 

 

Türkiye'de adı duyulan musevi ibadet yeri sinagog ve havradır.İstanbulda en büyük sinagog Neva Şalomdur.yakın zamanda kurulmasına karşın istanbulda bulunan tarihi sinagoglardan daha çok tercih edilmektedir ve bir defa büyük saldırıya uğramıştır ama tadilat edilip yeniden düzenlenmiştir.