Bakmak ve Görmek

Helen Keller'e, insanın başına gelebilecek en büyük felaketin ne olduğunu sormuşlar. Cevabı şu olmuş: "Gözleri olduğu halde görememek."

Geçenlerde Ernst Haas'ı atölyesinde ziyaret ettim ve duvarlarında asılı olan fotoğraflara birer birer baktım. Bunlar en basit şeylerde bulunan ve insana hayret veren dramatik şekiller, kalıplar ve kompozisyonlardı. Çoğu, New York sokaklarında ...dolaşırken, rastgele çek­miş olduğu resimlerdi.

"Nereye giderseniz gidin, nerede yürürseniz yürü­yün etrafınız daima resimlerle doludur" dedi. "Mesele onların farkına varmaktır."

Masa üzerindeki büyük bir parça ambalaj kâğıdını eline aldı, buruşturdu ve yere attı. Benim gördüğüm şey, şekilsiz bir kâğıt yığındı. Fakat Haas, onun üzerin­de siyah bir çerçeve tuttu ve çerçeveyi hareket ettirdi.

Bu ortasında dikdörtgen şeklinde bir açıklık olan si­yah bir mukavva idi ve ben birdenbire, o zamana ka­dar farkına varmadığım ışık ve gölgelerin dikkat çekici kalıplarını görmeğe başladım.

Beraberce sokağa çıktık, ilk önce pek öyle önem ve­rilecek bir şey görmedim. Fakat o siyah çerçeveyi gözü­mün önüne koyunca, bir sürü fotoğraf önümden geç­meye başladı.

Yaya kaldırımının üstündeki bir boya lekesi hayret verici güzellikte modern bir tablo oluveriyordu. Az öte­de çocuklar, eski bir binanın duvarı üzerinde tebeşirle birşeyler yapıyorlardı. Çerçevemi gözüme koyar koy­maz, duvarın üzerinde bir mağara resmi gözüme ilişiverdi.

Haas:

"Bak" dedi ve kahverengi tuğladan yapılmış bir evin merdiveninden yukarı çıkmakta olan ihtiyar birini gösterdi.

Bu aslında basit, günlük bir sahne idi, fakat hayali bir çerçevenin içinde bakıldığı takdirde ve öteki bütün ayrıntılara aldırış edilmeyince, olağanüstü kuvvetli bir tablo meydana getiriyordu.

Bu gibi enstantanelerden zevk alabilmek için fotoğ­raf makinesine ihtiyaç yoktur, bakmak, gözlemek ve takdir etmek arzusundan başka bir şey de gerekli de­ğildir.

"Çerçeve" de istediğiniz her boya göre küçülebilir veya büyüyebilir.

Bazan "küçük bir çerçeve" içinden görmek, insanın daha çok hoşuna gidebilir. Mesela şimdiye kadar hiç bir zambağın içine, derinliğine doğru baktınız mı? ya da küp şeklinde bir buz parçasının ortasındaki pırıltıla­rı seyrettiniz mi?

William Blake, "Bir kum tanesinde bir dünya ve ya­banî bir çiçekte kâinatı görmek mümkündür" dediği zaman abartmamıştı.

dır.